W teatrze czasem dotykamy wielkich spraw. Na przykład: kto ma władzę nad innymi i dlaczego? Kto ma rację, a kto nie? Kto jest winny, a kto niewinny? Czy ważniejsze są emocje czy obowiązek? I tak dalej. Czy takie pytania mogą do mnie przemówić, gdy grają je aktorzy z niepełnosprawnością? DYSKUSJA Z PUBLICZNOŚCIĄ PO PRZEDSTAWIENIU SZTUKI Antigona, CZ Zauważyłam, że nie każdy aktor może zagrać wszystko, że są pewne typy aktorów, którzy nadają się do odgrywania określonych charakterów. I tak się zastanawiałam, czy aktorzy, którzy portretują pewne postaci, mają doświadczenia, które pozwalają im się w te role wcielić. Jeżeli chodzi o mnie, gdybym nie miała jakiegoś własnego doświadczenia, nie potrafiłabym tego z siebie wydobyć. Ale jeśli mam jakieś własne doświadczenie, to jestem w stanie włożyć siebie w rolę i jakoś ją zagrać. Zastanawiałam się więc, jak to działa w przypadku aktorów. Jeśli dopiero się tego uczą, a chyba tak jest, czy może stopniowo, w miarę dojrzewania, jak ich życie nabiera kształtów, ich rola może się bardziej rozwinąć, może stać się bardziej autentyczna…žena Wydaje mi się, że na początku się tego uczą, ale potem wtapiają się w to. Na początku jest to rodzaj przyzwyczajenia, ale potem wpływa to na nich w taki sposób, że tego doświadczają.výzkumnice Z dyskusji z licealistami po obejrzeniu filmu dokumentalnego Rewolucja 21 od Teatru 21: Czy pojawił się jakiś temat, który szczególnie was zainteresował? Badaczka 1 Chyba to, że chcą mieć dzieci. Studentka To jest temat, które bardzo mocno przeplata się na przykład i w teatrze Aldente. Poznałam aktorkę, która miała 16 lat i przyszła do mnie mówiąc, że jest w ciąży. Ona po prostu chciała być w ciąży, ale nie była. W momencie, kiedy jeszcze tego kogoś nie znasz, to może być szok.. Pomyślałam sobie: 'Jak to się stało?’ Ale ona po prostu przez rok żyła z tym przeświadczeniem. Trzeba bylo uważać na dziecko, musiała być spokojna… One tak to uwewnętrzniają, że po prostu z tym żyją. Wiele z nich chce być matkami. Chłopcy nie przeżywają tego tak intensywnie, ponieważ chłopcy na ogół nie chcą być jeszcze ojcami w tym wieku, ale dziewczynki chcą wyjść za mąż, chcą mieć dzieci. I wtedy rodzice, jak sobie z tym radzą – tłumaczą im więc, że niekoniecznie tak będzie… Badaczka 2 Dla mnie dość fascynujące jest to, że moje otoczenie raczej nie podpisuje się pod hasłem „chcę być matką, nie mogę się doczekać, to moje powołanie”, natomiast one… Było pokazane, że bycie matką to ich największe marzenie. Studentka Być może ma tu zastosowanie to, że pożądamy tego, czego nie możemy mieć. Pedagog Tak, zgadza się. Magda (aktorka Teatru 21) jest zaręczona, ale jak mogliście (w filmie) usłyszeć, to od brata zależy, kiedy zdecyduje się na ślub. A na przyład Aleksandrze, o której ojciec myślał, że będzie tylko leżeć, członkowie rodziny od lat mówią, że nigdy nie wyjdzie za mąż. Że jej nie pozwolą, że to jest po prostu niemożliwe i żeby się z tym pogodziła. Rodzina wmawia jej, że nie jest normalna. Dlatego jej ciało, jej seksualność jest dla niej tak dużym tematem, chciałaby mieć partnera bez niepełnosprawności. Badaczka 2 W spektaklu Libido romantico wciela się więc w rolę dziewczyny, która bardzo chce mieć normalnego faceta, bo to temat, który czuje. Wniosła go do spektaklu. A jak byłyśmy na konferencji w Polsce, Aleksandra wygłosiła wykład o body shamingu i body image. To było niezwykle interesujące. Badaczka 1 Mnie to chyba zaskoczyło z tą polityką, że są w stanie tak głęboko wejść w ten temat. Oczywiście – skoro system polityczny (w Polsce) jakoś ich krzywdzi, to ma sens, że się nim zajmują. Ale oni są w stanie widzieć te problemy jeszcze głębiej. Studentka Monologi Dla mnie to było naturalne. Przyszło mi do głowy pytanie:„Czym innym mieliby się zajmować?”.nauczycielka szkoły podstawowej, CZ Uważam, że jest to zupełnie naturalne. To są ludzie, którzy też mają swoje zdanie na każdy temat, a powinno nas interesować zdanie każdego.kobieta, CZ Sami aktorzy z odmiennością są nosicielami tematu społecznego – swoim istnieniem dowodzą, że nie wszyscy jesteśmy tacy sami. Widzowie muszą się z tym pogodzić i zastanowić się, jaki jest ich stosunek do odmienności. Byłoby jednak pomyłką sądzić, że inkluzja to jedyny temat, o którym aktorzy z odmiennością mogą opowiadać. Niektórzy uważają, że dorosły aktor z niepełnosprawnością jest właściwie odpowiednikiem dziecka. To nonsens. Osoba z niepełnosprawnością ma dość często znacznie większe doświadczenie życiowe niż jego rówieśnik bez niepełnosprawności – po prostu dlatego, że musiała pogodzić się z własną odmiennością. Nierzadko powikłane szeregiem komplikacji zdrowotnych i bezpośrednim zagrożeniem życia. To wszystko są tematy, o których aktorzy z odmiennością mają wiele do powiedzenia! Potrzebują tylko reżysera, który pomoże im przełożyć to na formę teatralną. Ale tego potrzebuje też zdecydowana większość aktorów profesjonalnych. Dyrektorka Teatru Aldente WIęc, jednym z przykładów było wzięcie opowieści o Frankesteinie i zastanowienie się: „Dobra, czy ta historia to sciencie fiction czy jest on, Potwór Frankensteina, symbolem kogoś, kto został wykluczony ze społeczeństwa? Kogoś, kto nie miał nic do powiedzienia w życiu społecznym, ktoś jest z tego powody wściekły i chce być zaangażowany w życie innych, bo tak właśnie sami siebie definiujemy?“ I kiedy tworzyliśmy nasz spektakl, dużo rozmawialiśmy o tym jak pojedyńcza postać, Potwór, była jakby symbolem wszystkich ludzi, którzy zostali zepchnięci na bok. Więc dużo rozmawialiśmy o tej historii, która ma 200 lat, co ona znaczy dla zbiorowości takiej jak nasza i romawialiśmy dużo o samym pojęciu inności. Bo, dla białego Brytyjczyka, mężyczny w średnim wieku, „innym“ może być biedny, czarny, imigrant. I bardzo łatwo taką osobę odczłowieczyć.reżyser Blue Apple Theatre Spektakl, nad którym obecnie pracujemy to „Folwark Zwierzęcy“ George’a Orwella – mocny, poruszający tekst o nadużywaniu władzy i rewolucji przeciwko opresji. Opresja, której doświadcyli naší aktorzy jest bardzo subtelna W Anglii, przykładowo aktorka taka jak Ros, z Zespołem Downa, była jedną z pierwszych osob, które nauczono czytać. Przed tym, ludzi z Zespołem Downa nie uczono czytać, bo po co? Na konferencji w Warszawie mówiliśmy o badaniu relacji ludzi z niepełnosprawnością ze społeczeństwem w konktekście tego: co to znaczy mieć zapewnioną edukację? Co to znaczy móc głosować, mieć głos? Poniewać z Polsce mając Zespoł Downa nie dostajesz z automatu prawa do głosu. Więc może ta opresja nie jest identyczna do ucisku Cara Mikołaja nad chłopami, ale pojawia się tu dyskusja na temat tego, co to znaczy mieć kontrolnę nad swoim życiem.reżyser Blue Apple Theatre I na przykład jeden z naszych aktorów, James Benfield, jest bardzo bystry, to bardzo wnikliwy myśliciel. Kiedy rozmawialiśmy o postaci Potwora Frankensteina, powiedział coś, co trafiło prosto do spektaklu: Potwór nie został nauczony jak dawać i przyjmować miłość. Więc kiedy robi złe rzeczy, po prostu mówi: ‚Ty mi coś zrobiłeś, więc ja zrobię to samo tobie. Jak dziecko.‘ Jego poziom zrozumienia tego, jak ta historia odnosi się do naszej społeczności i jak będzie się odnosić do społeczności, której ją przekażemy jest po prostu fenomelnalne. Na próbach takie rozmowy prowaidziłoby się z człowiekiem po studiach. Ale nie każdy w naszej społeczności taki jest.reżyserka Blue Apple Theatre Inne pytania Sokratesa: KS1: Czy uczestnictwo w spektaklu teatralnym z udziałem aktorów z niepełnosprawnością intelektualną jest poszukiwaniem wrażeń artystycznych czy raczej rodzajem wsparcia tych ludzi? KS2: Czy to jest w porządku, że poważną postać (taką jak Hamlet) gra aktor z niepełnosprawnością intelektualną? Czy to jest ok, gdy aktor pełnosprawny gra aktor pełnosprawny gra postać z niepełnosprawnością? KS4: Czy artysta niepełnosprawny powinien mieć coś do powiedzenia przy wyborze tytułu? Czy jego głos jest niezbędny, czy też lepiej pozostawić wybór osobom bez niepełnosprawności, które mogą lepiej ocenić trudność tematu? KS5: Czy widzowie podczas spektaklu powinni kontrolować, czy śmieją się z aktora czy z jego występu? KS6: Czy teatr z aktorami niepełnosprawnymi, to dzieło sztuki czy terapia? A jeśli terapią, to dla kogo? KS7: Czy aktor z niepełnosprawnością może występować na scenie z profesjonalnym aktorem? Czy pozwala im to na pełnowartościową kreację aktorską? KS8: Czy w krytyce teatralnej spektakli aktorów z niepełnosprawnościami można stosować te same standardy estetyczne, co w krytyce jakiegokolwiek innego spektaklu? KS9: Czy należy tak stawiać wymagania teatrów i szkół teatralnych, aby np. osoby z zespołem Downa mogły przejść procedurę przyjęcia?